5 polskich miejsc na ważnej liście UNESCO. To krok w kierunku ochrony
Zanim cenny obiekt trafi na listę światowego dziedzictwa UNESCO musi zostać umieszczony na tzw. Liście informacyjnej. Obecnie znajduje się na niej 5 obiektów. Obejmuje nie tylko pojedyncze zabytki.
W Polsce mamy wiele pięknych obiektów historycznych wpisanych na listy zabytków, podobnie jak i obszarów cennych przyrodniczo, objętych jedną z dziesięciu form ochrony przyrody. Jednak na co dzień przechodzimy obok wielu z nich obojętnie. Tłumy turystów przyciągają te największe zabytki, jak dobrze zadbane zamki, czy parki narodowe. Wszystkie formy ochrony są jak najbardziej potrzebne, ale jest jedna lista, dzięki której obiekt może zyskać większą nie tylko krajową, ale i międzynarodową sławę, a co za tym idzie środki na renowacje i utrzymanie dla przyszłych pokoleń. Chodzi oczywiście o listę światowego dziedzictwa UNESCO, na którą wpisane jest obecnie 17, z czego 15 dziedzictw kulturowych i 2 o charakterze przyrodniczym.
Bez umieszczenia obiektu na tej liście, nie ma szans na wpis na listę światowego dziedzictwa UNESCO
Zanim machina proceduralna ruszy, pierwszym krokiem jest wpisanie obiektu na Listę informacyjną (ang. Tentative List). Listę informacyjną UNESCO tworzą obiekty proponowane do wpisu na Listę światowego dziedzictwa UNESCO przez konkretne państwo w okresie 10 lat od daty zgłoszenia. Przygotowuje je szerokie grono interesariuszy, w tym zarządcy obiektów, władze lokalne i regionalne, społeczności lokalne, organizacje pozarządowe oraz inne zainteresowane strony i partnerzy.
Listy informacyjne składa się do Centrum Światowego Dziedzictwa co najmniej rok przed złożeniem jakiejkolwiek nominacji. Co ważne, nie muszą zawierać pełnego opisu z wyczerpującą dokumentacją. Zawierają nazwę dóbr, ich położenie geograficzne, krótki opis dóbr i uzasadnienie ich wyjątkowej uniwersalnej wartości. Nominacje do wpisu na Listę światowego dziedzictwa nie są rozpatrywane, jeśli nominowany obiekt nie został już wpisany na Listę informacyjną Państwa-Strony. Po wpisaniu na Listę światowego dziedzictwa obiekty te są usuwane z List informacyjnych.
Obecnie na Liście informacyjnej UNESCO znajduje się 5 obiektów zlokalizowanych w Polsce:
- Europejskie Młyny Papiernicze (2024)
- Modernistyczne Centrum Gdyni (2019)
- Gdańsk - miasto wolności i pamięci (2005)
- Kanał Augustowski (2006)
- Pienińska dolina Dunajca (2006)
Kolejny obiekt może zostać wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO
Jako ostatnie, w 2021 roku na liście światowego dziedzictwa UNESCO zostały umieszczone „Pradawne i pierwotne lasy bukowe w Karpatach i innych regionach Europy”. Precyzyjniej, wpis obejmuje Lasy bukowe w Bieszczadzkim Parku Narodowym.
Nasz kraj systematycznie zgłasza, poprzez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, kolejne obiekty. Ostatnia wspierana kandydatura dotyczy Europejskich młynów papierniczych z ery przedindustrialnej. Polska jest liderem tego seryjnego wniosku, który opracowuje wspólnie z Czechami, Hiszpanią, Niemcami i Włochami. Przyszła nominacja obejmie najcenniejsze historyczne młyny papiernicze na terytoriach tych państw, które zachowały tradycje czerpania papieru sięgająca czasów nowożytnych. Są to młyny: w Dusznikach-Zdroju (Polska), Velkych Losinach (Czechy), Capellades (Hiszpania), Homburgu (Niemcy), Niederzwönitz (Niemcy) i Pescii (Włochy).
4 marca b.r. odbyła się dwudniowa konferencja z udziałem zainteresowanych państw, podczas której rozpoczęto prace nad przygotowaniem wniosku o ocenę wstępną do UNESCO. Wniosek zostanie przekazany do Centrum Światowego Dziedzictwa do 15 września 2025 roku. Jeśli ocena wstępna wypadnie pomyślnie, strony będą mogły opracować wniosek nominacyjny.
Źródła: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Konwencja o światowym dziedzictwie UNESCO
