Ma ponad 850 lat. To najstarszy zamek w Polsce

Ruiny zamku Wleń wznoszą się na szczycie Góry Zamkowej (383 m n.p.m.), położonej w przysiółku Wleński Gródek, należącym do wsi Łupki w gminie Wleń, na Dolnym Śląsku. Miejsce to, dominujące nad doliną rzeki Bóbr, już w połowie XII wieku pełniło funkcję kasztelanii, czego potwierdzeniem jest bulla papieża Hadriana IV z 1155 roku, wymieniająca "Valan" jako jedno z ważniejszych założeń administracyjnych na Śląsku. Około 1160 roku książę Bolesław Wysoki polecił zbudować tu pierwszą murowaną warownię. Zachowany do dziś tzw. dom romański, uznawany za najstarszy świecki budynek na Śląsku, powstał najprawdopodobniej jako część pierwotnej zabudowy. W tym samym okresie powstały także owalny mur obronny oraz sześcioboczna wieża, później zastąpiona cylindryczną, której ściany mają do trzech metrów grubości. To właśnie trwałość oryginalnych struktur z XII wieku przesądza o unikalności konstrukcji w skali całego kraju.

W kolejnych stuleciach zamek pełnił zarówno funkcje mieszkalne, jak i militarne. W XIII wieku stał się główną siedzibą księcia Henryka I Brodatego i jego żony Jadwigi, a następnie został wykorzystany przez ich wnuka, Bolesława II Rogatkę, do przetrzymywania ważnych więźniów. Systematyczne rozbudowy doprowadziły do przekształcenia warowni w złożony kompleks z tzw. zabudową dookolną, typową dla konstrukcji późnośredniowiecznych. Mimo zmian właścicieli i licznych adaptacji zamek utrzymał znaczenie strategiczne aż do XVII wieku.

Podczas wojny trzydziestoletniej był kilkakrotnie zdobywany, a ostatecznie w 1646 roku, po kapitulacji szwedzkiego garnizonu, został zniszczony z rozkazu generała Raimondo Montecuccolego. Od tego czasu pozostaje w ruinie. Prace zabezpieczające przeprowadzone w latach 2009-2018 pozwoliły udostępnić część obiektu do zwiedzania. Z wieży zamkowej roztacza się dziś szeroka panorama Gór Kaczawskich, Pogórza Izerskiego i Karkonoszy, co czyni z tego miejsca jeden z najbardziej malowniczych punktów widokowych w regionie.

Dojazd samochodem możliwy jest jedynie do okolic Wlenia lub wsi Łupki, ale bezpośredni wjazd na Górę Zamkową pozostaje wykluczony ze względu na ukształtowanie terenu i brak utwardzonej drogi. Najprościej dotrzeć tu z Jeleniej Góry - podróż zajmuje około 25 minut przez Siedlęcin i Nielestno. Turyści jadący z Wrocławia powinni uwzględnić trasę przez Złotoryję i Bystrzycę, co oznacza średnio 1 godzinę i 40 minut drogi. Ze względu na ograniczony dostęp do transportu publicznego i zawieszenie linii kolejowej do Lwówka Śląskiego, podróż własnym autem pozostaje najwygodniejszą opcją.

Po dotarciu do centrum Wlenia najlepiej zostawić samochód na rynku i kontynuować trasę jednym z dwóch oznakowanych szlaków. Do wyboru pozostaje wariant żółty - krótszy, ale bardziej stromy, oraz zielony - nieco dłuższy, za to łagodniejszy i polecany rodzinom z dziećmi. Oba prowadzą przez leśne ścieżki rezerwatu Góra Zamkowa, mają około kilometra długości i wymagają pokonania 130 metrów przewyższenia. Wejście zajmuje przeciętnie od kilkunastu do 25 minut.

Zwiedzanie zamku Wleń możliwe jest przez cały rok, jednak godziny otwarcia różnią się w zależności od sezonu. Od maja do końca października ruiny udostępniane są codziennie od godziny 10:00 do 18:00. Poza sezonem, czyli od listopada do kwietnia, obiekt czynny jest w skróconych godzinach: od 10:00 do 16:00. Dla grup zorganizowanych istnieje możliwość ustalenia innych godzin wizyty po wcześniejszym kontakcie telefonicznym. Bilet normalny kosztuje 12 zł, ulgowy 10 zł, natomiast mieszkańcy gminy Wleń mogą wejść za symboliczną złotówkę. Pozyskane środki przeznaczane są na bieżące prace konserwatorskie, w tym zabezpieczanie najstarszych fragmentów zamku, takich jak romańskie mury.

Najlepiej zachowanym elementem zabytku jest cylindryczna wieża bergfriedowa, do której w ostatnich latach dobudowano platformę widokową. Na terenie ruin rozmieszczono tablice edukacyjne, które przybliżają wyniki badań archeologicznych prowadzonych tu w latach 1989-1994 przez Uniwersytet Wrocławski. Dzięki nim odwiedzający mogą poznać historię pierwotnego grodu z X wieku oraz zobaczyć miejsce, gdzie znajdowała się kaplica fundacji Henryka I Brodatego. Zamek stanowi również punkt na Szlaku Zamków Piastowskich - trasie promującej dziedzictwo architektury obronnej Dolnego Śląska. Latem fundacja opiekująca się obiektem organizuje dodatkowe wydarzenia, w tym pokazy łucznicze, warsztaty rzemiosła historycznego oraz zajęcia edukacyjne dla dzieci.