Kamienne kręgi sprzed 11 tysięcy lat. Prehistoryczni ludzie zapuścili się daleko na północ

Skye to druga największa wyspa Szkocji, położona w północnej części kraju. Według ostatnich odkryć tereny te zamieszkiwali prehistoryczni ludzie już nawet 11 tysięcy lat temu. Mimo obecności lodowców i zmiennej linii brzegowej pradawni osadnicy wędrowali o wiele dalej na północ, niż do tej pory uważano.

"To ogromnie znaczące odkrycie, które oferuje nową perspektywę na najwcześniejsze znane do tej pory ludzkie osadnictwo w północno-zachodniej Szkocji" - mówi prof. Karen Hardy z University of Glasgow. Zespół brytyjskich i australijskich naukowców pracował nad rekonstrukcją tamtejszych terenów z uwzględnieniem zmieniającego się poziomu morza.

Przed około 11 tysiącami lat duża część zachodniej Szkocji była pokryta lodem, a grupy wędrownych ludów łowiecko-zbierackich migrowały na te tereny, by osiedlić się na wyspie Skye. Najprawdopodobniej byli to przedstawiciele kultury ahrensburskiej z północnej Europy. Jej zasięg obejmował spory obszar od Middlesex i Norfolk w Anglii aż po okolice województw Lubuskiego i Wielkopolskiego w Polsce.

Do tej pory niewiele wiedziano na temat wczesnego osadnictwa w Szkocji. Z powodu podniesienia się poziomu morza i braku szczątków organicznych, które można badać metodą datowanie radiowęglowego, prehistoria tych terenów w dużej mierze pozostaje nieodgadniona. Nowe światło rzuciły tymczasem ostatnie odkrycia. Zespół badaczy natknął się na kamienne narzędzia na wyspie Skye, których wiek ustalono na 11,5 - 11 tysięcy lat. Pochodzą one z okresu późnego paleolitu. Osadnicy wykonali je najprawdopodobniej z kamieni znalezionych już po dotarciu na wyspę.

Naukowcy odkryli również tajemniczy zespół kamiennych struktur, znajdujących się pod obecnym poziomem morza. Kamienne kręgi o średnicy 3-5 metrów znaleziono niedaleko drugiego stanowiska archeologicznego z narzędziami. Budowle składają się z głazów o średnicy około 0,5 metra, które umieszczono w gliniastym podłożu ówczesnego wybrzeża. Nie wiadomo, co dokładnie one reprezentowały ani do jakich celów służyły. Niewykluczone, że miały one znaczenie rytualne i były wykorzystywane w obrzędach.

Z powodu podniesienia się poziomu morza te kamienne kręgi są widoczne jedynie przez około 2-3 godziny w ciągu całego roku. Przez resztę czasu pozostają zatopione pod wodą. Naukowcy mniemają, że 11 tys. lat temu położono je jeszcze na lądzie.

Starożytni osadnicy wędrowali na dziewicze tereny najprawdopodobniej w poszukiwaniu żywności, aby móc polować na jelenie i inne duże ssaki. Musieli także stawiać czoła trudnym warunkom klimatycznym i przeszkodom terenowym. "Aby dotrzeć do północno-zachodniej Szkocji, trzeba było pokonać złożony szlak przez nieznany teren, obejmujący strome góry i duże zbiorniki wodne" - piszą autorzy badania.

Ślady osadnictwa ludów z kultury ahrensburskiej odkryto wcześniej także w innych regionach Szkocji, wliczając w to archipelag Orkady oraz wyspy Islay i Tiree. Oznacza to, że prehistoryczni osadnicy musieli pokonywać dalsze odległości drogą morską. Ich nowe miejsce zamieszkania - podzielone na wyspy pośród lodowców, gór i oceanów - znacznie różniło się od znanych im terenów nizinnych w kontynentalnej Europie. Doświadczali oni również dużych zmian klimatycznych. Około 11 tys. lat temu doszło do roztopienia ostatnich lodowców w Cuillin Hills.

"Ta wyprawa pionierskich ludzi, którzy opuścili swoje nizinne terytoria w Europie kontynentalnej, by podróżować na północ w nieznane, to ostateczna opowieść przygodowa" - dodaje prof. Hardy.

Źródło: Hardy, K. , Barlow, N.L.M., Taylor, E. et al. (2025) At the far end of everything: a likely Ahrensburgian presence in the far north of the Isle of Skye, Scotland. Journal of Quaternary Science. ISSN 0267-8179