Skąd pochodzili Piastowie? Sensacyjne odkrycie w DNA wywołało kontrowersje

Naukowcy już od dwóch wieków toczą spór o pochodzenie rodu Piastów. Mogli oni być na przykład słowiańską szlachtą, morawskimi wygnańcami albo skandynawskimi wojownikami - wikingami. Starają się to rozstrzygnąć prowadzone od dwóch lat badania na Politechnice Poznańskiej, którymi kieruje prof. Marek Figlerowicz, przewodniczący Rady Naukowej Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN.

Zespół zbadał szczątki 30 mężczyzn i 3 kobiet, wobec których istniało duże prawdopodobieństwo, że należeli do dynastii Piastów - pierwszego historycznego rodu, który rządził Państwem Polskim od X do XIV wieku. Badacze wykorzystali zaawansowane techniki analityczne, w tym sekwencjonowanie DNA, aby ustalić, kim byli przodkowie pierwszych polskich królów. Wyniki zostały przyjęte do publikacji w czasopiśmie "Nature Communications".

Ustalenie pochodzenia Piastów wywołało pewne zamieszanie. Przeczy ono bowiem dotychczasowym hipotezom i mitom założycielskim, ale także wskazuje na nieznany dotąd szlak migracji ludności w średniowiecznej Europie. Odkrycie umożliwiło lepsze zrozumienie historii wczesnego średniowiecza, ale też naszego polskiego dziedzictwa. Co dokładnie ustalono?

Jak wykazała analiza przechodzącego z ojca na syna chromosomu Y (konkretnie Y DNA R1b z mutacją S747), Piastowie należeli do haplogrupy (grupy współdzielącej DNA po wspólnym przodku) dziś rzadko występującej w Europie - poza Wielką Brytanią. DNA porównano z innymi grupami żyjącymi przed powstaniem państwa Piastów i największe pokrewieństwo wykazał mężczyzna z terenów dzisiejszej Szkocji, żyjący w V-VI wieku, należący do Piktów.

Piktowie byli grupą plemion zamieszkujących dzisiejszą Szkocję. Nie byli to stricte Celtowie, choć w ich kulturze występowały wpływy celtyckie. Co ciekawe, nazwę tę nadali im Rzymianie ze względu na to, że ich skóry pokryte były tatuażami (z łac. "picti", czyli "pomalowani"). Wszystko wskazuje więc na to, że to właśnie stamtąd przywędrowali przodkowie Piastów, a pierwsi polscy królowie nie mieli lokalnego pochodzenia.

Jak powiedział kierownik badań, prof. Figlerowicz: "Takie pochodzenie wydawałoby się trochę absurdalne. Ale z drugiej strony, jeżeli patrzymy na historię i na to, że domniemana siostra Bolesława Chrobrego, Sygryda, była żoną królów Danii i Norwegii i była matką królów Szwecji, Anglii, Danii i Norwegii - to pokazuje, że te wczesne relacje państwa Piastów, nie tylko z północnymi krajami Europy, ale i z Anglią, były bardzo istotne".

Pochodzenie Piastów owiane było do tej pory legendami, jako że nie istniały żadne dane historyczne ani archeologiczne, które mogłyby z całą pewnością je potwierdzić. Umożliwiły to dopiero badania genetyczne. Ale i te nie należały do łatwych. Badacze natknęli się na wiele pustych trumien, a w niektórych kości były wymieszane. Największą pewność dały badaczom próbki z Bazyliki Katedralnej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Płocku, gdzie znajduje się znana piastowska nekropolia.

"Udało nam się zidentyfikować co najmniej dziesięciu przedstawicieli dynastii Piastów, co do których z bardzo dużym prawdopodobieństwem możemy stwierdzić, że na pewno to są ci poszukiwani Piastowie. Analiza ich genomów pokazała, że prawie wszyscy należą do jednej linii haplogrupy Y - czyli rzeczywiście to są ludzie, którzy spokrewnieni są w linii ojcowskiej. Następnie staraliśmy się ustalić, z kim mogli być spokrewnieni" - skomentował prof. Figlerowicz.

Ogłoszone wyniki badań niektórzy podają w wątpliwość i to bynajmniej nie ze względu na to, iż odkrycie nie pasuje do mitu. Jak uważa dr Dariusz Błaszczyk, archeolog z Uniwersytetu Warszawskiego, we wspomnianym badaniu doszło do błędów w interpretacji, a tym samym do wyciągnięcia błędnych wniosków - przypisaniu Piastom nieprawidłowej haplogrupy.

Zbadano bowiem linie 3 z 5 synów Bolesława Krzywoustego, ale już nie udało się zbadać wcześniejszych pokoleń. Wspomniany wcześniej chromosom wskazujący na Piktów ze Szkocji miał występować tylko w jednych szczątkach - jak się uważa - Wacława I Płockiego. Genetycy z UW uważają, że mogło dojść do błędnego odczytania sekwencji DNA i zamiast haplogrupy R1b z mutacją S747 mogła to być ta sama - tyle że z mutacją U512, występująca wcześniej na ziemiach polskich, jeszcze zanim przybyli na nie Słowianie.

Możliwe zatem, że Piastowie byli lokalnego pochodzenia, ale żeby rozwiać wszelkie wątpliwości, należałoby powtórnie wykonać sekwencjonowanie DNA.