Odkryli 53 olbrzymie kwazary radiowe. Dżety 50 razy większe niż Droga Mleczna
Naukowcy odkryli 53 gigantyczne kwazary radiowe (GRQs). Te aktywne jądra galaktyk przypominają gwiazdy i zasilane są przez supermasywne czarne dziury. Okazało się, że wyrzucają one olbrzymie strumienie zjonizowanej materii, którym towarzyszy silne promieniowanie radiowe. Rozmiary tych dżetów są nawet 50 razy większe niż nasza galaktyka Droga Mleczna, osiągając długość do 7,2 mln lat świetlnych. Jak powstają te monstrualne obiekty, dlaczego są "radiowe" i skąd astronomowie o nich wiedzą?
Spis treści:
- Odkryli nowe gigantyczne kwazary radiowe. Czym one są?
- Czarna dziura nie pochłania wszystkiego. Generowane są potężne emisje promieniowania
- Monstrualne obiekty kosmiczne. 50 razy większe niż Droga Mleczna
Odkryli nowe gigantyczne kwazary radiowe. Czym one są?
Nowo odkryte gigantyczne kwazary radiowe (Giant Radio Quasars - GRQs) zostały namierzone w publicznie dostępnym zbiorze danych "TIFR GMRT Sky Survey Alternative Data Release 1", wygenerowanym przez zespół radioteleskopów Giant Meterwave Radio Telescope (GMRT) w pobliżu Pune w Indiach w ramach inicjatywy TIFR GMRT Sky Survey (TGSS). Obejmuje ona aż 90% sfery niebieskiej nad Ziemią i umożliwiła niedawno odkrycie w sumie 369 kwazarów radiowych. Skąd właściwie ta nazwa i czym są te monstrualne obiekty?
Kwazary są aktywnymi jądrami galaktyk, zasilanymi przez supermasywne czarne dziury. Są niezwykle jasnymi źródłami promieniowania elektromagnetycznego, dlatego mogą być mylone z gwiazdami. To jednak tylko pozory. W procesie pochłaniania materii przez czarną dziurę nagrzewa się ona do ogromnych temperatur i następuje emisja energii we wszystkich zakresach fal - od gamma, po radiowe. Wykrywaniem tych ostatnich zajmują się właśnie radioteleskopy, takie jak Giant Metrewave Radio Telescope (GMRT) w indyjskim National Centre of Radio Astrophysics (NCRA).
Czarna dziura nie pochłania wszystkiego. Generowane są potężne emisje promieniowania
Choć potoczne wyobrażenie mówi, że czarna dziura pochłania wszystko, co znajdzie się w jej pobliżu, to od lat wiele wskazuje na to, że to nie do końca prawda. W wyniku zawiłych procesów część zjonizowanej materii jest wyrzucana strumieniami z ogromną prędkością w przeciwnych kierunkach. Dżety mogą być tak potężne, że rozciągają się daleko nad i pod płaszczyzną galaktyki, z której centrum się wyłaniają. Tym wyrzutom towarzyszą silne emisje fal radiowych.
Jak podkreślają autorzy odkrycia, "jedynie niewielka część aktywnych jąder galaktyk generuje silne emisje radiowe wzdłuż osi obrotu swojej czarnej dziury, a zdecydowana większość takich źródeł fal radiowych wydaje się kompaktowa. Istnieje jednak ich drobny ułamek, który przekracza przewidywaną długość 0,7 Mpc (22,8 tryliona km i 2,28 miliona lat świetlnych - przyp. red.) i nazywany jest gigantycznymi źródłami radiowymi".
Monstrualne obiekty kosmiczne. 50 razy większe niż Droga Mleczna
W przypadku nowo odkrytych GRQs szczególnie fascynujący jest rozmiar ich dżetów. Okazuje się, żę strumienie materii pędzącej blisko prędkości światła rozciągają się nawet do 7,2 miliona lat świetlnych. To około 50 razy więcej niż wynosi średnica naszej galaktyki Drogi Mlecznej. Ogrom tej struktury aż trudno sobie wyobrazić, choć z drugiej strony w kosmicznej skali to jak mikroskopijny pyłek. Sam obserwowalny wszechświat ma średnicę ok. 93 miliardów lat świetlnych. Co jest dalej - tego nikt nie wie.
W sumie na podstawie wspomnianych obserwacji indyjscy astronomowie odkryli 53 nowych olbrzymich kwazarów radiowych (GRQ) w zakresie przesunięcia ku czerwieni od 0,14 do 2,38, a także 316 nieolbrzymich rozszerzonych kwazarów radiowych (NGERQ) w zakresie przesunięcia ku czerwieni od 0,037 do 3,356. Badanie wykazało ponadto, że "co najmniej 13% GRQs i 14% NGERQs z badanego zbioru znajduje się w grupach galaktyk i środowiskach gromad". Dokładne dane radiowe tych obiektów, tabele i wykresy można prześledzić w artykule naukowym, który ukazał się w "The Astrophysical Journal Supplement Series".
Źródło: Souvik Manik, Netai Bhukta, Sabyasachi Pal, Sushanta K. Mondal, Unveiling New Giant Radio Quasars from the TGSS Sky and Their Large-scale Environment, The Astrophysical Journal Supplement Series, 281:34 (18pp), 2025. DOI: 10.3847/1538-4365/ae0b52
