Dlaczego chmury mają różne kształty? To nie tylko kaprys natury
Spójrz w niebo... chmury potrafią wyglądać jak wata cukrowa, statki kosmiczne albo fale tsunami. Ich kształt to nie przypadek, ale piękno sił przyrody. Zobacz, jak czytać niebo jak meteorolog.
W skrócie
- Chmury przybierają różnorodne kształty dzięki zjawiskom fizycznym, warunkom klimatycznym oraz topografii terenu.
- Niektóre formacje chmur, jak lenticularis czy fallstreak holes, zachwycają i zaskakują swoim wyglądem, często przypominając obiekty nie z tego świata.
- Kształt chmur może stanowić ostrzeżenie meteorologiczne, informując o zbliżającej się burzy lub gwałtownych zjawiskach pogodowych.
- Więcej podobnych informacji znajdziesz na stronie głównej serwisu
Gdy spojrzysz w niebo, jednego dnia zobaczysz puszyste kłębki cumulusów, innego cienkie pasma cirrusów lub ogromny wał burzowy nad horyzontem. Skąd się biorą tak różnorodne kształty chmur? To nie kwestia przypadku ani kaprysu natury. To fizyka, klimat i topografia.
Jak powstają chmury i co decyduje o ich wyglądzie?
Na początek warto zrozumieć jak w ogóle tworzą się chmury. Gdy powietrze unosi się i ochładza, zawarta w nim para wodna zaczyna się kondensować i zamienia się w mikroskopijne kropelki wody lub kryształki lodu. Jeśli tych cząsteczek jest wystarczająco dużo, powstaje widoczna chmura.
To, jakie chmury widzimy na niebie, zależy od kilku czynników - wysokości, na jakiej powstały, temperatury, ruchu powietrza oraz jego wilgotności. Na przykład niskie chmury (jak cumulusy) składają się głównie z wody, co nadaje im wyraźne kontury i gęsty, kłębiasty wygląd. Z kolei chmury wysokie, jak pierzaste cirrusy, zbudowane są z kryształków lodu, przez co wydają się lekkie, przejrzyste i rozdmuchane przez silne wiatry.
Nie bez znaczenia są także prądy konwekcyjne. Gdy ciepłe, wilgotne powietrze unosi się, kondensująca para wodna oddaje ciepło, dzięki temu powietrze ma siłę by unosić się stosunkowo szybko. W efekcie powstają chmury o charakterystycznym, kłębiastym, ale pionowym wyglądzie. W sprzyjających warunkach z niewinnego cumulusa może się narodzić potężna chmura burzowa - cumulonimbus.
Chmury o nietypowych kształtach: UFO, soczewki i dziury w niebie
Nie wszystkie chmury przypominają watę cukrową. Niektóre wyglądają jak spodki kosmiczne albo dzieła sztuki. Skąd te nietypowe kształty?
Jednym z najbardziej zaskakujących zjawisk są chmury soczewkowate (lenticularis), które przypominają latające talerze. Tworzą się, gdy wilgotne powietrze przepływa nad górami i napotyka falowanie atmosferyczne, jakby górski krajobraz "mieszał" atmosferę. W efekcie powstają stacjonarne, gładkie, często warstwowe chmury. O takich takich formacjach pisaliśmy w GeekWeeku, gdy pojawiły się m.in. nad Karkonoszami i w Maroku, wywołując poruszenie wśród obserwatorów.
Z kolei tak zwane dziury w chmurach (ang. fallstreak holes) przypominają otwarte okna w niebie. Powstają, gdy w chmurze złożonej z przechłodzonych kropelek wody nagle dochodzi do krystalizacji. Krople gwałtownie zamarzają, wywołując reakcję łańcuchową, która tworzy okrągłe lub eliptyczne przerwy w chmurze.
Są też chmury, które przypominają... działa sztuki. Tak było nad Portugalią, gdzie zjawisko optyczne i nietypowe ułożenie warstw chmur stworzyły obraz przypominający dzieło van Gogha.
Dlaczego kształt chmury może ostrzegać przed burzą?
Meteorolodzy od lat wiedzą, że kształt chmury to sygnał pogodowy. Rozbudowane w pionie chmury burzowe często mają charakterystyczny kształt "kowadła". To efekt silnych prądów wstępujących, które wypychają wilgoć na szczyt atmosfery, gdzie zamarza i rozpływa się na boki. Tak wygląda typowy cumulonimbus, zwiastujący ulewę, grad i burze z piorunami. Zwróćcie następnym razem także uwagę na to, że w ich górnej części potrafią pojawić się też cirrusy. To akurat przez dużą wysokość potrafiącą dochodzić do kilku kilometrów. Górna część cumulonimbusów może być zbudowana z kryształków lodu, a wiejący tam wiatr wywiewa je, co daje niezwykle malowniczy efekt.
Chmury szelfowe, przypominające potężne wały rozciągające się nisko nad horyzontem, niejako doczepione do podstawy chmury burzowej, również nie są dobrym znakiem. To one towarzyszą gwałtownym frontom burzowym i mogą wyglądać naprawdę groźnie. W ciągu zaledwie kilku minut mogą spowodować ogromne spustoszenie w miastach, łamiąc drzewa i zrywając dachy.
Niecodzienny kształt może też być po prostu... złudzeniem optycznym, przez co lecąc samolotem możemy zobaczyć np. ludzkie postaci w chmurach. A to może być po prostu efekt światła, cienia i perspektywy.
Każda chmura jest nie tylko zjawiskiem meteorologicznym, ale i estetycznym. Choć dla naukowców chmury to narzędzie prognozy pogody, dla wielu z nas są po prostu codziennym widowiskiem na niebie. Ale warto je obserwować, to właśnie od tego często rodzi się pasja do meteorologii.
