Polacy podbijają kosmos: od Kopernika do prywatnych firm i NASA

Badania kosmosu to temat, który od wieków fascynuje ludzkość. Polska, choć na tle innych krajów nie należy do najbardziej znanych potęg kosmicznych, ma długą historię zaangażowania w odkrywanie wszechświata. Od czasów Mikołaja Kopernika, przez pionierski lot Mirosława Hermaszewskiego, po współczesne sukcesy polskich naukowców i firm - kraj nad Wisłą ma swoje miejsce w przestrzeni kosmicznej.

Historia polskiego wkładu w badania kosmosu sięga XVI wieku, kiedy Mikołaj Kopernik wprowadził rewolucyjną teorię heliocentryczną. Dzieło Kopernika "De revolutionibus orbium coelestium" z 1543 roku, które głosiło, że Ziemia obraca się wokół Słońca, stało się fundamentem nowoczesnej astronomii. Choć jego odkrycie zostało początkowo przyjęte z oporem, z czasem stanowiło kluczowy punkt wyjścia dla późniejszych prac naukowych.

Kopernik był pierwszym Polakiem, który miał wpływ na rozwój nauk kosmicznych, otwierając drogę dla następnych pokoleń badaczy. Jego prace wyprzedziły swoją epokę, a sama teoria heliocentryczna była jedną z największych rewolucji naukowych w historii ludzkości. Kopernik stał się ikoną polskiego wkładu w rozwój astronomii, a jego nazwisko jest związane z najbardziej prestiżowymi osiągnięciami w tej dziedzinie.

Na długo przed tym, jak Polska stała się jednym z ważniejszych krajów (wciąż jednak nie jesteśmy w czołówce, co trzeba jednak zaznaczyć) w dziedzinie przemysłu kosmicznego, Mirosław Hermaszewski stał się symbolem polskich osiągnięć w przestrzeni kosmicznej. W 1978 roku, w ramach radzieckiego programu kosmicznego Intercosmos, Hermaszewski odbył swój lot w kosmos na pokładzie statku Sojuz 30. Wspólnie z radzieckim kosmonautą, Jurijem Romanienką, spędził 7 dni na orbicie, wykonując szereg eksperymentów naukowych i technicznych.

Był to pierwszy (i jak dotąd jedyny) Polak w kosmosie, co wywołało olbrzymie emocje w kraju. Jego lot był momentem przełomowym, który pokazał, że Polska ma także swój udział w badaniach kosmicznych. Hermaszewski stał się bohaterem narodowym, a jego osiągnięcie zainspirowało kolejne pokolenia Polaków do marzeń o gwiazdach.

Wkrótce Hermaszewski przestanie być jedynym Polakiem w kosmosie - już niedługo Sławosz Uznański-Wiśniewski wyruszy na Międzynarodową Stację Kosmiczną w ramach misji IGNIS, realizując kilkanaście eksperymentów opracowanych przez polskie zespoły badawcze.

W ramach nadchodzącej misji IGNIS, zaplanowanej na 29 maja 2025 roku, dr Sławosz Uznański-Wiśniewski stanie się drugim Polakiem w kosmosie i pierwszym, który odwiedzi Międzynarodową Stację Kosmiczną. Jako astronauta projektowy ESA, przeprowadzi 13 eksperymentów opracowanych przez polskie instytucje, obejmujących m.in. biotechnologię, materiałoznawstwo i sztuczną inteligencję. Misja ta stanowi istotny krok w rozwoju polskiego sektora kosmicznego.

Po zakończeniu kariery astronauty Hermaszewski kontynuował swoją działalność lotniczą i na polu badań kosmicznych (m.in. od 21 maja 1983 do 24 czerwca 1989 był prezesem Polskiego Towarzystwa Astronautycznego), ale to dopiero XXI wiek przyniósł prawdziwy rozwój polskiej działalności w sektorze kosmicznym. W ciągu ostatnich kilku lat Polska stała się istotnym graczem w międzynarodowych projektach kosmicznych. Ważną rolę odgrywają tu polscy naukowcy i inżynierowie, którzy współpracują z renomowanymi agencjami i firmami kosmicznymi.

Warto także wspomnieć o prof. Aleksandrze Wolszczanie, pionierze w badaniach pulsarów, który odkrył pierwszy pozasłoneczny układ planetarnegy. Jego odkrycie zrewolucjonizowało sposób, w jaki patrzymy na możliwości życia poza Ziemią. Wolszczan przez wiele lat współpracował z międzynarodowymi instytucjami, a jego badania wciąż mają kluczowe znaczenie w kontekście poszukiwań życia w kosmosie.

Jednym z głównych ośrodków, który koordynuje badania i współpracę międzynarodową w Polsce, jest Polska Agencja Kosmiczna (POLSA). Została założona w 2014 roku, aby zintegrować krajowe wysiłki w dziedzinie technologii kosmicznych i zwiększyć obecność Polski na międzynarodowej arenie. POLSA ma na celu koordynację działań związanych z rozwojem przemysłu kosmicznego, a także wspieranie polskich naukowców i firm w realizacji projektów kosmicznych.

Współpraca POLSA z innymi agencjami kosmicznymi, takimi jak ESA (Europejska Agencja Kosmiczna) czy NASA, pozwala polskim badaczom na uczestnictwo w międzynarodowych projektach, które mogą przynieść korzyści zarówno w zakresie naukowym, jak i przemysłowym.

Poza działalnością naukową i współpracą z międzynarodowymi agencjami, coraz większą rolę w badaniach kosmicznych odgrywają prywatne polskie firmy. Polska scena kosmiczna jest stosunkowo młoda, ale dynamicznie się rozwija. Wśród coraz bardziej rozpoznawalnych firm znajdują się CloudFerro, która dostarcza i obsługuje chmury obliczeniowe dla wymagających rynków, m.in. dla europejskiego przemysłu kosmicznego czy SatRevolution, zajmująca się projektowaniem i produkcją nanosatelitów.

Kolejną ważną firmą jest Creotech Instruments, która oferuje kompleksowe rozwiązania dla przemysłu kosmicznego, w tym produkcję komponentów satelitarnych oraz systemów oprogramowania. Firma ta uczestniczy m.in. w projektach związanych z europejską agencją ESA (Europejską Agencją Kosmiczną). Z kolei Polska Agencja Kosmiczna (POLSA) wspiera rozwój sektora, współpracując z firmami krajowymi (na stronie POLSA dostępna jest pełna lista polskich podmiotów, z którymi realizowana jest współpraca) i zagranicznymi, co umożliwia Polakom uczestniczenie w globalnych projektach kosmicznych. Firmy te stawiają na innowacyjne rozwiązania i rozwój technologii, które mogą stanowić o przyszłości przemysłu kosmicznego w Polsce.

Polska staje się centrum kosmicznych innowacji w Europie Środkowej, a rosnąca liczba start-upów związanych z sektorem kosmicznym świadczy o dynamicznym rozwoju tej branży. Wraz z wzrostem liczby firm rozwijających technologie kosmiczne, Polska zyskuje na znaczeniu jako kluczowy gracz w globalnym wyścigu o kosmiczne innowacje. Według raportu firmy BryceTech, aż 96 proc. wszystkich wysłanych przez ludzkość w kosmos obiektów w roku 2022 stanowiły małe satelity - ważące poniżej 600 kg obiekty. To one zdominowały rynek. Są tańsze w produkcji, a przy tym oferują dużą funkcjonalność dzięki postępowi w miniaturyzacji elektroniki, operowaniu na niższych orbitach, czy wykorzystaniu sztucznej inteligencji.

- Jak pokazuje wykorzystanie danych orbitalnych oraz internetowej łączności satelitarnej podczas wojny w Ukrainie, małe satelity zapewniają wysoki poziom bezpieczeństwa. Dzięki niskiemu kosztowi produkcji siły zbrojne mogą w ramach tych samych budżetów operować większymi konstelacjami, zapewniając sobie szybszy dostęp do precyzyjnego obrazowania istotnego terenu, ciągłą łączność w przypadku zagrożenia, a także nieustanny nasłuch wywiadowczy sygnałów elektronicznych i radiowych przeciwnika. Do realizacji tych zaawansowanych zadań najczęściej wykorzystywane są satelity ważące około 50-200 kg, nazywane micro- i mini-satelitami. Ta kategoria pozwala na realizację zdecydowanie bardziej zaawansowanych misji niż mniejsze CubeSaty, wciąż charakteryzując się niewielkimi rozmiarami i ceną, obniżaną także przez wprowadzanie seryjnej produkcji - mówił Marcin Mazur, Kierownik Projektu EagleEye w Creotech Instruments, przed misją Eagle Eye w 2024 roku.

Współczesna Polska jest także obecna w najważniejszych amerykańskich agencjach kosmicznych, a Polacy w NASA to temat, który zasługuje na uwagę. Choć nie mamy jeszcze własnej agencji kosmicznej o tak szerokim zasięgu jak amerykańska NASA, to coraz więcej polskich naukowców, inżynierów i astronautów współpracuje z tą organizacją.

Jednym z bardziej znanych jest Artur Chmielewski, menedżer misji kosmicznych w JPL (nie kieruje "całymi" misjami, tylko zespołami badawczo-technologicznymi), który kilkukrotnie wypowiadał się dla GeekWeeka. Warto wspomnieć również dr. Marcina Witka zajmującego się badaniem aerozoli atmosferycznych i danych pogodowych oraz klimatycznych czy dra Łukasza Sterczewskiego specjalizującego się spektroskopii i badaniu substancji świadczących o istnieniu życia w przestrzeni kosmicznej.

Polska, choć wciąż nie jest globalnym liderem w badaniach kosmicznych, ma swoje osiągnięcia, które należy docenić. Od Kopernika po Hermaszewskiego, przez współczesne osiągnięcia w ramach POLSA i prężnie rozwijający się sektor prywatny, Polska ma ambicje, by być istotnym graczem na kosmicznej scenie. Współczesne badania i innowacje związane z przemysłem kosmicznym stawiają nas w gronie krajów, które aktywnie uczestniczą w odkrywaniu wszechświata.

Źródła: POLSA, NASA, ESA, Wikipedia,