Prowokacja dziennikarzy. Całe wydanie gazety wygenerowane przez AI

Od lat mówi się o kryzysie dziennikarstwa i czytelnictwa, a od niedawna również o zagrożeniu dla pracowników, jakie niesie sztuczna inteligencja. Dodajmy jeszcze do tego fake newsy i dezinformację. Wszystko to tworzy mieszankę wybuchową.

Włoska gazeta twierdzi, że jest pierwszą na świecie w całości wyprodukowaną przez sztuczną inteligencję. Co prawda to tylko pojedyncze wydanie papierowe, ale najprawdopodobniej właśnie ono zapisze się na kartach historii jako pionier w tej kontrowersyjnej działalności. Il Foglio to dziennik o profilu konserwatywno-liberalnym. Jego inicjatywa jest częścią trwającego miesiąc eksperymentu dziennikarskiego, który ma na celu ukazanie wpływu technologii AI "na sposób, w jaki pracujemy oraz na nasz dzień" - napisał redaktor Claudio Cerasa.

Czterostronicowe wydanie Il Foglio AI w dużym formacie pojawiło się we wtorek w kioskach oraz w internecie.

"To będzie pierwsza kioskowa gazeta codzienna na świecie, stworzona w całości z użyciem sztucznej inteligencji. [Użyliśmy jej] do wszystkiego. Do pisania, nagłówków, cytatów i podsumowań. A czasem nawet do ironii" - powiedział Cerasa. Autor dodaje, że rola dziennikarzy została zredukowana do "zadawania pytań i czytania odpowiedzi" generowanych przez AI.

Tłem tego eksperymentu jest debata organizacji wydawniczych z całego świata na temat tego, w jaki sposób AI powinna być wdrażana. Wcześniej w tym miesiącu Guardian poinformował, że BBC News miało używać sztucznej inteligencji, aby dostarczać czytelnikom bardziej spersonalizowane treści. Do głośnej sytuacji doszło też w Polsce. W październiku 2024 r. OFF Radio Kraków zwolniło dziennikarzy i "zatrudniło" sztuczną inteligencję. Trzy wirtualne postaci wygenerowanymi sztucznie głosami prowadziły audycje radiowe. Stacja zrezygnowała z AI w grudniu.

Treści generowane przez AI zalewają przede wszystkim internet. To łatwy sposób na wyprodukowanie tekstu, grafik i klipów wideo, jednak ich jakość pozostawia wiele do życzenia. Generatywna sztuczna inteligencja często popełnia błędy - zarówno językowe, jak i merytoryczne. Czasem też pisze zupełnie niestworzone historie (tzw. halucynacje AI). Przede wszystkim jednak posiłkuje się zawartością już dostępną w internecie, napisaną przez ludzi. Takim artykułom brakuje więc oryginalności i autorskiego sznytu, czyli czegoś, na co liczy wielu czytelników.

Sztuczna inteligencja to także problem na rynku książek. Nie brakuje wygenerowanej przez AI beletrystyki (opowiadań, powieści, a nawet poezji) czy poradników. O ile te pierwsze mają wątpliwą wartość literacką, o tyle drugie są już poważnym zagrożeniem. Niekompetentna, halucynująca sztuczna inteligencja wygenerowała choćby poradnik dla grzybiarzy. E-booka wydanego na Amazonie kupiła rodzina, która później zatruła się błędnie oznaczonymi grzybami.

Il Foglio AI na pierwszej stronie umieściła historię na temat prezydenta Stanów Zjednoczonych, Donalda Trumpa. Opisywała w niej "paradoks włoskich trumpistów" oraz ich batalię z "cancel culture", jednocześnie krytykując ich, że przymykają oko lub nawet świętują, gdy "ich idol w USA zachowuje się jak despota z republiki bananowej". Jest więc całkiem zabawnie.

Znalazła się tam również kolumna z nagłówkiem "Putin, 10 zdrad", z artykułem o "20 latach niedotrzymanych obietnic, zerwanych porozumień i słów zdrady" rosyjskiego prezydenta. Jedna z niewielu optymistycznych historii mówi o włoskiej ekonomii. Powołuje się na ostatni raport Istat, włoskiej agencji statystycznej, na temat redystrybucji dochodów. Artykuł głosi, że kraj "zmienia się, ale nie na gorsze", a podwyżki wynagrodzeń dla 750 tys. pracowników są jednym z pozytywnych efektów reform podatku dochodowego.

Na drugiej stronie wylądował artykuł o situationshipach, popularnej ostatnio formie niedookreślonych związków, w których tkwi wielu młodych Europejczyków. Artykuły zachowują klasyczną strukturę, są jasne, czytelne i pozbawione oczywistych błędów gramatycznych. Żaden z nich nie cytuje jednak wypowiedzi jakiegokolwiek prawdziwego człowieka. Nie jest jasne, z jakiego narzędzia korzystała redakcja. Możliwe, że to któryś z popularnych czatbotów, taki jak ChatGPT albo Copilot. Oferują one już bowiem dostęp (płatny bądź darmowy) do modeli, które potrafią robić pogłębiony research i o wiele staranniej przygotowywać odpowiedzi. Zajmuje im to jednak o wiele więcej czasu niż modelom dostosowanym do szybkich konwersacji na czacie.

Na ostatniej stronie Il Foglio AI znalazły się "listy od czytelników" wygenerowane przez AI. W jednym z nich pada pytanie, czy sztuczna inteligencja w przyszłości uzna ludzi za "bezużytecznych". "AI to wspaniała innowacja, ale nie wie jeszcze ona, jak zamówić kawę, nie myląc się z cukrem" - głosi wygenerowana odpowiedź.

Claudio Cerasa powiedział, że eksperyment ma naśladować "prawdziwą gazetę" oraz że jest on produktem "wiadomości, debaty i prowokacji", ale także poligonem doświadczalnym do zaprezentowania, jak sztuczna inteligencja może działać w praktyce. Dzięki temu możemy zaobserwować wpływ AI na dziennikarstwo, który najpewniej będzie się pogłębiał. Temat ten z futurologicznym zacięciem omawiał Jacek Dukaj w eseju "Po piśmie", wydanym w książce pod tym samym tytułem. Polecamy!

"To po prostu kolejny Foglio zrobiony przez inteligencję. Nie nazywaj jej sztuczną" - kwituje dziennikarz. Tym razem taki z krwi i kości.