Największa galaktyka eliptyczna wszechświata. Droga Mleczna przy niej blednie

Wszechświat wypełniają liczne galaktyki, ale wszystkich z nich bledną przy obiekcie, który znajduje się w gwiazdozbiorze Panny w odległości ponad miliarda lat świetlnych od nas. Można tam znaleźć prawdziwego kolosa, który pod względem znanych obiektów kosmicznych przyćmiewa niemal wszystko, co dotychczas odkryła ludzkość. Największą galaktyką eliptyczną jest obiekt, który znamy pod nazwą IC 1101.

Galaktyka IC 1101 (sklasyfikowana również pod nazwami PGC 54167 lub UGC 9752) to wielki obiekt, który znajduje się około 1,045 mld lat świetlnych od nas, czyli 320,4 megaparseków stąd. Pewne źródła mówią o odległości 1,07 mld lat świetlnych.

W każdym razie jest bardzo daleko. Pokonanie tej drogi pieszo zajęłoby 174360323540000000 lat. Natomiast sonda New Horizons, która w 2015 r. przeleciała w pobliżu Plutona, leciałaby tam 19160475114286 lat.

Ogromna galaktyka została odkryta już w XVIII wieku. Nastąpiło to w 19 czerwca 1790 r. Jej odkrywcą jest brytyjsko-niemiecki astronom Frederick William Herschel, który był również odkrywcą pierwszych księżyców Urana. Pewne źródła wskazują na Edwarda Swifta i datują znalezisko na 1890 r. Jest to jednak błąd.

Największa galaktyka eliptyczna znajduje się w gromadzie Abell 2029 i powstała w wyniku połączenia mniejszych obiektów. Jest to prawdziwy kolos, którego średnicę wyliczono na aż 4 mln lat świetlnych. Dla porównania Droga Mleczna rozciąga się na około 105,7 tys. lat świetlnych. IC 1101 jest więc obiektem blisko 40-krotnie dłuższym.

Szacuje się, że największa galaktyka eliptyczna może mieć nawet około 400 razy więcej gwiazd w porównaniu do wszystkich, które znajdują się w Drodze Mlecznej. Jest ich tam całe mnóstwo.

Duża liczba gwiazd wskazuje także na ogromną masę. Szacunkowo może ona być nawet 2 tys. razy większa względem naszej galaktyki. Uczeni skłaniają się ku takiej teorii ze względu na potencjalnie dużą zawartość gazu oraz ciemnej materii.

Największa galaktyka eliptyczna w znanym wszechświecie, choć jest wielkim kolosem, tak nie można jej dostrzec na nocnym niebie gołym okiem. Nawet w postaci jasnego punkciku. Jest po prostu zbyt daleko i to sprawia, że jej magnitudo wynosi +13,22.

Dla porównania znacznie bliższy nam Neptun ma magnitudo pomiędzy +7.7 a +8 i również nie jest widocznym na nocnym niebie gołym okiem. Do zobaczenia galaktyki IC 1101 potrzebny jest 8-10-calowy teleskop. Wtedy można próbować szczęścia.

Powyższe zdjęcie galaktyki IC 1101 zostało zrobione przez Kosmiczny Teleskop Hubble'a. Obraz przechwycono z wykorzystaniem instrumentu Wide Field and Planetary Camera 2 w 702 nm i miało to miejsce 22 czerwca 1995 r. Nawet na zdjęciu z tak potężnego obserwatorium nie widać zbyt wiele, co tylko uzmysławia nam, jak bardzo odległy jest to obiekt oraz jak trudne są jego obserwacje. Są jednak tacy, którzy podjęli się wyzwania.

Warto również mieć na uwadze fakt, że spoglądając na IC 1101 przez teleskop widzimy jej stan sprzed ponad miliarda lat. Tyle czasu potrzebuje światło z niej pochodzące, aby dotrzeć do Ziemi.

Galaktyka IC 1101, podobnie jak inne obiekty tego typu, ma we własnym wnętrzu również supermasywną czarną dziurę. Jak nietrudno się domyśleć, w środku znajduje się istny behemot tego typu, który również przyćmiewa czarną dziurę Drogi Mlecznej, którą jest Sagittarius A*.

Supermasywna czarna dziura z galaktyki IC 1101 ma masę około 50-70 mld mas Słońca. To naprawdę dużo. W przypadku Sagittariusa A* szacuje się, że jest to "zaledwie" około 4,3 mln mas Słońca.

Galaktyka IC 1101 przez lata była największą wśród galaktyk, ale obecnie status ten ma wśród obiektów eliptycznych. W 2022 r. astronomowie odkryli jeszcze większy obiekt, choć typu radiowego. Mowa o Alkyoneus oddalonym od nas o około 3,5 mld lat świetlnych.

Alkyoneus to radiogalaktyka, której średnicę oszacowano nawet na około 16 mln lat świetlnych. Obiekt odkryto w gwiazdozbiorze Rysia i stało się to możliwe za sprawą interferometru LOw Frequency ARray (LOFAR) rozmieszczonego na terenie Europy.

Warto mieć na uwadze, że IC 1101 jest nie obiektem takiego typu, jak na przykład Droga Mleczna, gdzie nowe gwiazdy rodzą się jeszcze stosunkowo często. Kolos z gromady Abell 2029 jest już w zasadzie uważany pod tym względem za martwą galaktykę.

Powstaje w niej bardzo mało nowych gwiazd. Proces może nieco "ruszyć z kopyta" w momencie, gdy IC 1101 wchłonie jakiegoś sąsiada i w ten sposób dostanie porcję świeżego materiału dla nowych gwiazd.

Droga Mleczna zresztą również w przeszłości pochłonęła inne galaktyki, co nawet jest zapisane w jej strukturach widocznych dziś. Mało tego, bo za jakiś czas wchłonie Mały i Duży Obłok Magellana, a za kilka mld lat dojdzie do kolizji z ogromną Andromedą. Obie galaktyki już teraz w jakiś sposób ze sobą oddziałują.

Galatyka IC 1101 jest ogromna i jej rozmiary wprawiają w osłupienie. Jednak nawet tak wielki obiekt przyćmiewa największa struktura w znanym wszechświecie, którą jest Quipu. Znaleziono ją w danych z nieczynnego satelity ROSAT (Roentgen Satellite). Czym jest ten twór?

Jeśli przyjrzysz się rozkładowi gromad galaktyk na nieboskłonie na sferze znajdującej się w odległości 416–826 milionów lat świetlnych, natychmiast zobaczysz olbrzymią strukturę, która rozciąga się od wysokości północnych niemal do południowej krawędzie nieboskłonu

---

Quipu to największa struktura w lokalnym wszechświecie, która rozciąga się na aż 1,4 mld lat świetlnych. Czegoś takiego dotychczas nie widziano. To prawdziwy kolos, który składa się z aż kilkudziesięciu gromad całych galaktyk. Masę obiektu szacuje się na 2,4x10¹⁷ mas Słońca, co jest tylko przybliżoną wartością, bo trudno to dokładnie policzyć.

***

Bądź na bieżąco i zostań jednym z 88 tys. obserwujących nasz fanpage - polub Geekweek na Facebooku i komentuj tam nasze artykuły!