W niedzielę zaćmienie Księżyca. Gdzie najlepiej je oglądać?

Zaćmienie księżyca to zjawisko astronomiczne, które możemy obserwować z Ziemi. Zachodzi ono, gdy Ziemia znajdzie się pomiędzy Słońcem a Księżycem, przez światło słoneczne nie oświetla go częściowo lub nawet w całości - mówimy wtedy o częściowym albo całkowitym zaćmieniu Księżyca. "Zaćmienie" oznacza tyle, co zaciemnienie. Jak mówi Słownik języka polskiego PWN, jest to "częściowe lub całkowite zasłonięcie tarczy ciała niebieskiego przez inne ciało niebieskie lub jego cień". A jak to wygląda?

Podczas zaćmienia, gdy spoglądamy z Ziemi w stronę Księżyca w pełni, widzimy tylko jego fragment lub jest on zupełnie niewidoczny. Dzieje się tak, ponieważ promienie Słońca nie docierają do jego powierzchni i nie odbijają się w naszym kierunku. Jako że Księżyc nie wytwarza światła, potrzebuje być czymś oświetlony, aby był widoczny z oddali.

Istnieje jeszcze trzeci rodzaj tego zjawiska. To zaćmienie półcieniowe. Zachodzi ono, gdy Księżyc przechodzi przez półcień naszej planety (jej pneumbrę). Ziemia zasłania wówczas jedynie część światła słonecznego. Księżyc nie znika z naszego pola widzenia, a jedynie lekko się przyciemnia. Ten rodzaj zaćmienia może być trudny do zaobserwowania gołym okiem - znacznie bardziej kontrastujące jest zaćmienie częściowe, gdzie silnie oświetlony fragment srebrnego globu wyraźnie odcina się od tła.

Podczas najbliższego zaćmienia najprawdopodobniej Księżyc będzie "krwawy". Jako że znajdzie się głęboko w cieniu naszej planety, może przybrać intensywnie brunatno-czerwoną barwę.

Zastanawiasz się, kiedy będzie zaćmienie Księżyca i czy będzie można je oglądać w Polsce? Najbliższe zaćmienie Księżyca będzie miało miejsce w niedzielę 7 września 2025 roku. Zjawisko to można obserwować praktycznie z całej półkuli, nad której widnokręgiem jest w danej chwili Księżyc. W najbliższą niedzielę zobaczą je nie tylko mieszkańcy Polski, ale także całej Europy, a także Australii, Afryki i Azji.

Będzie to całkowite zaćmienie Księżyca, co oznacza, że przez pewien czas nasz naturalny satelita stanie się praktycznie niewidoczny na wieczornym niebie. Oto, jak przebiegać będzie to zjawisko astronomiczne zgodnie z czasem polskim.

• 17:28 - rozpocznie się zaćmienie półcieniowe
• 18:27 - rozpocznie się zaćmienie częściowe
• 19:32 - rozpocznie się zaćmienie całkowite
• 20:13 - maksimum zaciemnienia
• 20:53 - koniec zaćmienia całkowitego
• 21:56 - koniec zaćmienia częściowego
• 22:56 - koniec zaćmienia półcieniowego

W jakich godzinach warto zacząć obserwacje w Polsce? Z uwagi na to, że Księżyc wzejdzie ok. godziny 19:00 czasu polskiego, praktycznie nie dostrzeżemy zaćmienia półcieniowego, za to można będzie zacząć go oglądać w fazie częściowego zaciemnienia. Księżyc wyłoni się zza horyzontu już tylko z jedną oświetloną tarczą.

Zaćmienie całkowite można będzie obserwować przez 1 godzinę i 21 minut. Dojdzie do całkowitego zaciemnienia, co oznacza, że cień Ziemi w 100% padnie na Księżyc. Następnie jeszcze przez nieco ponad godzinę Księżyc będzie wychodził z fazy zaciemnienia częściowego, aby po kolejnej godzinie wyjść z półcienia.

Czy jeszcze dzisiaj można zobaczyć zaćmienie Księżyca? Nie, najbliższe wystąpienie tego zjawiska będzie miało miejsce dopiero w niedzielę, 7 września 2025 roku. Można będzie je obserwować w godzinach wieczornych, przed i po zmierzchu. Zjawisko to jest dość rzadkie i niecodzienne.

Zaćmienie Księżyca jest dość rzadkim zjawiskiem, jednak nie na tyle rzadkim, by człowiek nie mógł go obserwować wiele razy w życiu. Z reguły w ciągu roku dochodzi do niego 2-5 razy, jednak częściej 2 niż 5. Są lata, w których nie uświadczymy zaćmienia całkowitego, a jedynie zaćmienie częściowe (dobrze widoczne) lub półcieniowe (słabo widoczne).

Skąd wiadomo, kiedy będzie zaćmienie Księżyca? Zjawisko to cechuje pewna regularność. Cykl ten nosi nazwę "saros" i trwa 18 lat, 11 dni i 8 godzin. To równowartość 6585,321347 dni słonecznych i 223 miesięcy synodycznych (oddzielających kolejne nowie Księżyca). Podczas każdego takiego cyklu Ziemia i Księżyc poruszają się w taki sam sposób po swoich orbitach i układają w taki sam sposób względem Słońca. Pozwala to dokładnie wyznaczyć, kiedy będzie następne zaćmienie Księżyca.

Po niedzieli, 7 września 2025, następne zaćmienie Księżyca będzie dopiero 3 marca 2026 roku. Będzie to zaćmienie całkowite, ale nie zobaczymy go z Polski. Następne - już tylko częściowe - wydarzy się 28 sierpnia 2026. W przyszłym roku będą tylko dwa zaćmienia - podobnie jak w 2025.

Zjawisko całkowitego zaćmienia, które zobaczymy we wrześniu 2025, powtórzy się dla osób z Polski dopiero w grudniu 2028 roku. Do tego czasu obserwowalne zaćmienia będą miały charakter jedynie częściowy lub półcieniowy.

Najlepsze warunki do obserwacji zaćmienia Księżyca w niedzielę 7 września będą mieli mieszkańcy północnej Polski, gdyż tam Księżyc wzejdzie najszybciej, bo już o godzinie 19:18, po czym będzie się przesuwał na południowy wschód. Spektakularnych widoków można będzie doświadczyć, prowadząc obserwacje z plaży nad Bałtykiem.

Efekt będzie o tyle piorunujący, że 7 września wypada superpełnia, czyli Księżyc będzie "większy" niż zwykle. To tak zwany "superksiężyc". Będzie tak dlatego, że tego dnia znajdzie się on w swoim syzygijnym perygeum, czyli najbliższym punkcie orbity względem Ziemi, a jednocześnie w jednej linii z Ziemią i Słońcem.

Aby mieć najlepszy widok na zaćmienie Księżyca, warto wybrać się za miasto, by uniknąć zanieczyszczenia światłem. Obserwacje można prowadzić z pól i innych otwartych terenów, a także ze szczytów gór. W korzystnej sytuacji będą też osoby nad morzem. Przed wyruszeniem na oglądanie zaćmienia warto sprawdzić prognozę pogody, gdyż zjawiska atmosferyczne mogą zakłócać obserwację.

Zaćmienie Księżyca jest zjawiskiem dobrze widocznym gołym okiem i do obejrzenia tego spektaklu na nocnym niebie nie potrzeba żadnych instrumentów astronomicznych. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, by zabrać ze sobą lornetkę, teleskop czy aparat fotograficzny na statywie, aby uzyskać większe przybliżenie i bardziej szczegółowy obraz.

Chcesz zrobić dobre zdjęcie zaćmienia Księżyca? Możesz użyć do tego aparatu w telefonie lub aparatu fotograficznego. Oczywiście można próbować coś złapać w trybie auto, jednak dużo lepszy efekt uzyskasz, jeśli ustawisz aparat na statywie (lub przynajmniej na nieruchomym podłożu) i włączysz konkretne ustawienia. O co warto zadbać?

• Jeśli masz aparat fotograficzny z wymiennym obiektywem, warto wybrać długą ogniskową, np. 500 mm lub dłuższą. Dzięki temu w Kadrze uchwycisz większy Księżyc.
• Jeżeli twój aparat umożliwia zapis zdjęcia do formatu RAW, to warto go wybrać. Pozwoli to następnie edytować niektóre parametry fotografii w programie graficznym bez utraty jakości. Jeśli nie, wybierz format PNG lub ewentualnie JPG, ale z jak najniższą kompresją i najwyższą rozdzielczością.
• Aby uniknąć drgań, ustaw aparat lub telefon na statywie i skorzystaj z wyzwalacza czasowego lub pilota Bluetooth.
• W przypadku telefonu wybierz aplikację, która oferuje tryb manualny, co pomoże ci ustawić parametry.
• Ustaw ostrość na nieskończoność. Dzięki temu nieskończoność nabiera ostrości, a ty uzyskasz wyraźny obraz Księżyca.
• Zmniejsz ekspozycję, tak by odbijający światło fragment Księżyca nie był prześwietlony na zdjęciu. Warto zacząć od parametrów ISO 100, przysłona f/8 oraz czas naświetlania ok. 1/100 sekundy i sprawdzić, jak to wygląda. W razie potrzeby możesz modyfikować te parametry.
• 7 września Księżyc najprawdopodobniej przybierze odcień krwistoczerwony, dlatego warto poeksperymentować z balansem bieli, kontrastem i jasnością, by wydobyć ten efekt.